Wystawianie faktur to codzienność w każdej firmie – i istotnym jest, aby każda faktura odzwierciedla faktyczną transakcję. W polskim porządku prawnym pusta faktura – czyli dokument księgowy niemający pokrycia w realnym zdarzeniu gospodarczym – jest nie tylko naruszeniem przepisów podatkowych, ale często także poważnym przestępstwem skarbowym. Przedsiębiorcy, często nieświadomi zagrożeń, mogą zostać pociągnięci do odpowiedzialności nawet wtedy, gdy działali w dobrej wierze.

Czym jest pusta faktura?

Pusta faktura to dokument księgowy, który nie odzwierciedla rzeczywistej transakcji gospodarczej, choć zawiera wszystkie wymagane elementy faktury VAT. Oznacza to, że faktura została wystawiona bez faktycznego świadczenia usługi lub dostawy towaru. Mówimy tu o sytuacjach, w których:

• nie doszło do sprzedaży towarów ani wykonania usług,
• faktura została wystawiona wyłącznie „na papierze”, bez jakiegokolwiek realnego działania.

W odróżnieniu od faktur zawierających błędy formalne czy wystawionych z opóźnieniem, puste faktury są traktowane jako element oszustwa podatkowego. Często są też powiązane z przestępstwami typu „karuzela VAT”. Takie działanie jest niezgodne z prawem i może prowadzić do poważnych konsekwencji podatkowych oraz karnych.

Konsekwencje pustych faktur

Konsekwencje pustych faktur są poważne i wielowymiarowe – zarówno dla wystawcy, jak i nabywcy, jeśli ten świadomie się nimi posługuje. Polskie prawo przewiduje za ten czyn:

1. Odpowiedzialność karną skarbową, 
2. Dodatkowe zobowiązania podatkowe – tzw. sankcje VAT 
3. Obowiązek skorygowania deklaracji i zapłaty zaległego podatku wraz z odsetkami.
4. Ryzyko wykreślenia z rejestru podatników lub wykreślenia z tzw. białej listy podatników VAT. 

W niektórych przypadkach wystawianie pustych faktur może być również zakwalifikowane jako pranie pieniędzy lub udział w zorganizowanej grupie przestępczej.

Jak rozpoznać pustą fakturę?

Choć nie ma jednego szablonu pustej faktury, istnieje szereg sygnałów ostrzegawczych, które powinny wzbudzić czujność. Rozpoznanie pustej faktury może być trudne, jednak istnieją pewne sygnały ostrzegawcze. To m.in.:

• Brak towaru lub usługi – faktura dotyczy świadczenia, które w rzeczywistości nie miało miejsca.
• Nieadekwatność do profilu działalności – np. firma transportowa wystawia faktury za konsulting IT.
• Brak infrastruktury lub zaplecza wykonawczego – wystawca nie ma środków, pracowników ani miejsca do prowadzenia (określonej) działalności.
• Powtarzalność i schematyczność – regularne wystawianie faktur na te same kwoty bez wyraźnego uzasadnienia.
• Pochodzenie z podejrzanego źródła – faktury od firm zarejestrowanych na „słupy”, adresy wirtualne, nieistniejących w CEIDG.
• Nieprawidłowe dane kontrahenta: błędne lub niekompletne informacje dotyczące sprzedawcy lub nabywcy.
• Nietypowe warunki transakcji, w tym nieuzasadnione rabaty, terminy płatności czy warunki dostawy.
• Brak dokumentacji towarzyszącej – brak umów, zamówień, protokołów odbioru czy dowodów zapłaty.

Odpowiedzialność za puste faktury – kto odpowiada?

Zgodnie z przepisami, odpowiedzialność ponoszą nie tylko autorzy faktur, ale także osoby, które świadomie z nich korzystają. W praktyce wystawca odpowiada za celowe wprowadzenie do obrotu dokumentu nieodzwierciedlającego rzeczywistości. Odbiorca odpowiada, jeśli miał świadomość, że dokument jest fikcyjny – np. brał udział w uzgodnionym procederze.

Co ważne – nawet nieświadome posługiwanie się pustą fakturą nie zwalnia z obowiązku udowodnienia należytej staranności. Przedsiębiorca musi wykazać, że podjął racjonalne działania w celu weryfikacji kontrahenta.

Wystawianie pustych faktur a prawo podatkowe

Prawo podatkowe jednoznacznie zakazuje wystawiania pustych faktur. Organy podatkowe mają prawo do przeprowadzania kontroli i weryfikacji dokumentacji księgowej przedsiębiorców. W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości, mogą nałożyć sankcje finansowe oraz wszcząć postępowanie karne skarbowe.

Sądy administracyjne i karne jednoznacznie wskazują, że pusta faktura to nie tylko błąd podatkowy, ale czyn zabroniony. W wielu wyrokach podkreśla się, że samo wprowadzenie takiej faktury do obiegu powoduje szkodę dla interesów Skarbu Państwa i jest podstawą do nałożenia sankcji niezależnie od uzyskanego rozliczenia podatkowego.

Przestępstwo skarbowe – puste faktury

Jak unikać ryzyka związanego z pustymi fakturami? Rutynowo przedsiębiorca powinien przestrzegać 5 podstawowych kroków bezpieczeństwa.

1. Weryfikacja kontrahentów.
2. Sprawdzanie realności transakcji.
3. Zbieranie dokumentacji (w tym umów, e-maili, potwierdzenia zapłaty, zdjęć wykonania usług)
4. Korzystanie z doradztwa podatkowego lub prawnego.
5. Szkolenia dla pracowników.

Wystawianie i używanie pustych faktur to nie tylko ryzyko podatkowe, ale realne zagrożenie karą więzienia. Przedsiębiorcy muszą zachować szczególną ostrożność – zarówno przy dokumentowaniu transakcji, jak i weryfikacji kontrahentów. 

Puste faktury stanowią poważne naruszenie przepisów prawa podatkowego i karnego. Konsekwencje ich wystawiania lub używania mogą być dotkliwe zarówno finansowo, jak i prawnie. Dlatego tak ważne jest zachowanie ostrożności i dbałość o rzetelność dokumentacji księgowej oraz współpraca z radcą prawnym – skorzystaj z konsultacji online lub umów się na spotkanie w kancelarii.